افشاگری جنجالی: حذف سهمیه بنزین خودروهای نوشماره؛ ضربه مهلک به بازار یا تصمیمی غیرکارشناسی؟
دولت با مصوبه جدید، سهمیه بنزین خودروهای لوکس و صفر را کاهش داد.
دولت در مصوبه جدید خود، نرخ سوم بنزین آزاد را ۵۰۰۰ تومان تعیین کرده است. این مصوبه که از نیمه دوم آذرماه ۱۴۰۴ اجرایی می‌شود، با هدف مدیریت مصرف سوخت، کاهش واردات و جلوگیری از اتلاف منابع یارانه‌ای اتخاذ شده است. با این حال، بند مربوط به حذف سهمیه سوخت خودروهای صفر، با انتقاداتی از منظر عدالت اجتماعی و کارشناسی روبرو شده است.
جزئیات مصوبه جدید بنزین
بر اساس مصوبه هیئت وزیران، نرخ بنزین در صورت استفاده از کارت اضطراری جایگاه، معادل حداقل ۱۰ درصد قیمت خرید بنزین از پالایشگاه‌ها تعیین خواهد شد که این مبلغ در زمان ابلاغ مصوبه، ۵۰۰۰ تومان اعلام شده است. این نرخ از نیمه دوم آذرماه ۱۴۰۴ اجرایی می‌شود.
تداوم سهمیه‌های فعلی
در این مصوبه، تاکید شده است که سهمیه‌های بنزین نرخ اول (۱۵۰۰ تومان) و دوم (۳۰۰۰ تومان) برای خودروهای شخصی بدون تغییر باقی خواهند ماند. سوخت‌گیری با نرخ‌های یارانه‌ای و نیمه‌یارانه‌ای تنها با کارت سوخت شخصی و در سقف سهمیه ماهانه امکان‌پذیر است. هرگونه سوخت‌گیری خارج از سهمیه یا بدون کارت شخصی، با نرخ سوم (۵۰۰۰ تومان) محاسبه خواهد شد.
ابعاد مثبت مصوبه
این مصوبه دارای نکات مثبتی است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حذف سهمیه ارزان‌قیمت برای خودروهای لوکس و چند مالکیتی: خودروهای خارجی لوکس یا خودروهایی که مالک آن‌ها بیش از یک دستگاه خودرو دارد، از سهمیه‌های یارانه‌ای حذف می‌شوند.
- حذف سهمیه بنزین خودروهای دولتی: خودروهای دولتی (به‌جز آمبولانس‌ها) دیگر از سهمیه‌های یارانه‌ای بهره‌مند نخواهند شد.
- جلوگیری از شوک قیمتی و حفظ ثبات بازار ارز: سازوکار دولت به‌گونه‌ای طراحی شده است که از ایجاد شوک قیمتی جلوگیری کند.
- کاهش نیاز به واردات بنزین: انتظار می‌رود با اجرای نظام جدید سهمیه‌بندی، مصرف کنترل و نیاز به واردات بنزین کاهش یابد.
انتقاد به حذف سهمیه خودروهای صفر
با وجود نکات مثبت، یک بند مهم از مصوبه مورد انتقاد جدی قرار گرفته است: افرادی که خودروی صفر خریداری می‌کنند، سهمیه بنزین دریافت نخواهند کرد و سوخت آن‌ها با نرخ سوم (۵۰۰۰ تومان) محاسبه می‌شود.
چالش‌های عدالت و منطق کارشناسی
این تصمیم از منظر عدالت اجتماعی دور است، زیرا خانواده‌ای که با دشواری خودروی صفر داخلی خریداری کرده، از یارانه سوخت محروم می‌شود، در حالی که دارندگان خودروهای قدیمی‌تر همچنان از سهمیه ارزان‌قیمت استفاده می‌کنند. همچنین، این بند با منطق فنی بهینه‌سازی مصرف سوخت نیز در تضاد است؛ چرا که خودروهای صفر داخلی معمولاً مصرف کمتری دارند و حذف سهمیه آن‌ها، انگیزه برای جایگزینی خودروهای فرسوده را کاهش می‌دهد.
در نهایت، مصوبه اخیر هیئت وزیران در زمینه تعیین نرخ سوم بنزین، گامی مهم در مدیریت مصرف سوخت و کاهش رانت است، اما محروم کردن خریداران خودروهای صفر از سهمیه بنزین، هم از عدالت فاصله دارد و هم با هدف بهینه‌سازی مصرف سوخت در تضاد است. ضروری است تمهیداتی برای اصلاح این بند در نظر گرفته شود تا فشار غیرمنطقی بر خانواده‌هایی که به‌تازگی خودرو خریده‌اند، اعمال نشود.
