کامیون‌های ۵۰ ساله بلای جان هوا! آلودگی به نقطه انفجار رسید
آلودگی هوا از ناوگان فرسوده و کامیون‌ها سلامت شهروندان را تهدید می‌کند.
تشدید آلودگی هوا با سهم ۶۰ درصدی منابع متحرک و نقش ۱۶ درصدی کامیون‌ها
ناوگان فرسوده؛ تهدیدی دوچندان برای سلامت و ایمنی
آلودگی هوا بار دیگر در پایتخت و سایر کلان‌شهرها به مرز هشدار رسیده است. این بحران که هر ساله با آغاز فصل سرد سال تشدید می‌شود، تنها به عوامل سنتی مانند تولیدات صنعتی یا پدیده وارونگی هوا محدود نیست. آمارهای رسمی اخیر نشان می‌دهد که «ناوگان فرسوده حمل‌ونقل» یکی از عوامل اصلی انتشار آلاینده‌ها محسوب می‌شود؛ ناوگانی که سال‌هاست در جاده‌ها و خیابان‌ها تردد کرده و سهم قابل توجهی در تشدید بحران سلامت شهروندان ایفا می‌کند.
سهم ۶۰ درصدی خودروهای فرسوده در ناوگان حمل‌ونقل
بررسی آخرین داده‌ها حاکی از آن است که در حال حاضر ده‌ها هزار دستگاه اتوبوس، مینی‌بوس، کامیون، کامیونت، کشنده و تریلر در کشور در حال تردد هستند. اما بخش نگران‌کننده این آمار، فرسودگی بیش از نیمی از این ناوگان است. جزئیات نشان می‌دهد که هزاران دستگاه اتوبوس، مینی‌بوس، کامیون، کامیونت، کشنده و تریلر فرسوده در جاده‌ها فعال هستند. این وضعیت به معنای تردد بخش قابل توجهی از خودروهای سنگین کشور است که فاقد استانداردهای روز ایمنی و زیست‌محیطی هستند.
یکی از مسئولان پیشین پلیس راهور، با تأکید بر اینکه حدود ۶۰ درصد ناوگان حمل‌ونقل عمومی فرسوده است، این موضوع را یک زنگ خطر جدی برای جان مسافران عنوان کرده و معتقد است که رأی دیوان عدالت اداری مبنی بر لغو محدودیت سنی خودروها، راه را برای ورود حجم عظیمی از خودروهای فرسوده به جاده‌ها باز کرده است.
نقش پررنگ خودروها در آلودگی هوای پایتخت؛ کامیون‌ها در صدر
داده‌های رسمی حاکی از آن است که در تهران، حدود ۶۰ درصد از آلودگی ناشی از ذرات معلق مستقیماً به منابع متحرک (خودروها) مربوط می‌شود. در این میان، کامیون‌ها با سهم ۱۶ درصدی، بیشترین نقش را در این زمینه ایفا می‌کنند. پس از کامیون‌ها، سرویس ادارات و اتوبوس‌های سرویس با ۷.۵ درصد، اتوبوس‌های شرکت واحد با ۶ درصد، مینی‌بوس‌ها با ۴ درصد، خودروهای سواری با ۱۴ درصد، موتورسیکلت‌های کاربراتوری با ۱۰ درصد، تاکسی‌ها با ۲.۵ درصد و وانت‌ها با ۲ درصد در آلودگی ذرات معلق سهم دارند.
در بخش آلودگی گازی نیز، خودروهای سواری با ۳۸ درصد، موتورسیکلت‌ها با ۲۱ درصد، تاکسی‌ها با ۹.۵ درصد، وانت‌ها با ۱۰ درصد، کامیون‌ها با ۳.۵ درصد و سایر موارد با کمتر از ۳ درصد سهم دارند. این آمار نشان می‌دهد که با وجود سهم ۴ درصدی ناوگان سنگین در کل خودروهای کشور، اثر آنها بر آلودگی هوا چند برابر خودروهای سواری است.
۱۶ هزار کامیون ۵۰ ساله؛ رکوردی خطرناک
یکی از نکات تکان‌دهنده، تردد حدود ۱۶ هزار کامیون با عمر بیش از ۵۰ سال در جاده‌های کشور است. این خودروها که حتی فناوری دوران دهه ۱۹۶۰ میلادی را نیز ندارند، در بسیاری از موارد فاقد سیستم ترمز به‌روز، استانداردهای آلایندگی و یا حتی کابین ایمن هستند. به گفته کارشناسان، هر کامیون فرسوده به اندازه ۱۰ خودروی سواری آلایندگی تولید می‌کند.
کامیون‌های فرسوده در ایران به طور متوسط ۵۰ تا ۶۰ لیتر گازوئیل در هر ۱۰۰ کیلومتر مصرف می‌کنند، در حالی که با نوسازی این ناوگان، این میزان به ۳۲ تا ۳۵ لیتر کاهش یافته و حدود ۴۵ درصد صرفه‌جویی حاصل می‌شود. این کاهش مصرف سوخت علاوه بر منافع اقتصادی، تأثیر قابل توجهی در کاهش آلودگی هوا خواهد داشت.
مصوبه جدید دولت؛ امیدی برای نوسازی ناوگان جاده‌ای
دولت اخیراً با تصویب تبصره‌ای در آیین‌نامه اجرایی ماده ۱۰ قانون ساماندهی صنعت خودرو، واردات خودروهای سنگین را مشروط به ارائه گواهی اسقاط خودروی مشابه کرده است. کارشناسان این اقدام را "ضروری و نجات‌بخش" توصیف می‌کنند، چرا که در سال‌های گذشته واردات بدون خروج خودروهای فرسوده از چرخه، منجر به افزایش تعداد خودروهای سنگین و رقابت ناسالم شده بود.
با اجرای این مصوبه، انتظار می‌رود شاهد جهش جدی در نوسازی ناوگان حمل‌ونقل باشیم. واردات بدون اسقاط، به معنای افزودن خودروهای جدید به ناوگانی است که همین حالا نیز بیش از حد متراکم و فرسوده است.
نوسازی ناوگان؛ پیش‌شرط اصلی کاهش آلودگی هوا
بررسی داده‌ها نشان می‌دهد که بدون نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، هیچ برنامه‌ای برای کاهش آلودگی هوا موفق نخواهد شد. در شرایطی که سهم منابع متحرک در آلودگی تهران بیش از ۶۰ درصد و سهم کامیون‌ها در ذرات معلق به شکل نگران‌کننده‌ای بالاست، ادامه تردد خودروهای ۳۰ تا ۵۰ ساله، سلامت شهروندان، ایمنی جاده‌ها و مصرف سوخت کشور را به شدت تهدید می‌کند.
مصوبه جدید دولت، در صورت اجرای جدی و بدون استثنا، می‌تواند بزرگ‌ترین گام در دهه اخیر برای خروج ناوگان فرسوده و کاهش آلودگی هوا باشد. این امر مستلزم نظارت دقیق و اجرای کامل برای حفظ سلامت میلیون‌ها نفر از شهروندان است.
