فاجعه خاموش: فقر شاغلان، اقتصاد ایران را به زانو درمی‌آورد!
کمیته امداد و بهزیستی برای فقرزدایی و خودکفایی، اشتغال حمایتی را تسهیل می‌کنند.
نشست علمی «اشتغال حمایتی؛ از وابستگی تا توانمندسازی و پایداری اشتغال» با حضور پژوهشگران و مسئولان نهادهای حمایتی برگزار شد. در این نشست، چالش‌ها و راهکارهای بهبود وضعیت اشتغال افراد زیر پوشش کمیته امداد و سازمان بهزیستی مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
تغییر ماهیت اشتغال و واقعیت فقر
سیّدهادی موسوی‌نیک، پژوهشگر حوزه فقر و رفاه اجتماعی، با اشاره به وضعیت نامطلوب اقتصادی کشور، بر اهمیت سیاست‌های کلان و برنامه‌ریزی‌های توسعه در حوزه فقرزدایی تاکید کرد. وی با استناد به داده‌های مرکز آمار ایران، اظهار داشت که 56 درصد خانواده‌های زیر خط فقر، سرپرست شاغل دارند. این آمار نشان می‌دهد که شاغل بودن به تنهایی ملاک دقیقی برای سنجش فقر نیست و در مواردی با «خانواده‌های شاغلِ فقیر» مواجه هستیم. این پژوهشگر همچنین به بررسی اثربخشی سیاست‌ها و برنامه‌ها در حوزه فقر پرداخت و به گزارشی از مرکز پژوهش‌های مجلس اشاره کرد که نشان می‌دهد تنها 2.6 درصد از مددجویان کمیته امداد در هشت سال گذشته خودکفا شده‌اند و عمده این خودکفایی از طریق وام‌های اشتغال‌زایی صورت گرفته است.
توانمندسازی؛ مأموریت اصلی کمیته امداد
مرتضی فیروزآبادی، مدیرعامل بنیاد حیات کمیته امداد امام خمینی (ره)، در ادامه این نشست، با بیان اینکه از سال 1394، مأموریت اصلی این نهاد «توانمندسازی و ایجاد درآمد باثبات» تعیین شده است، به ویژگی‌های عمومی مخاطبان اشتغال کمیته امداد اشاره کرد. این ویژگی‌ها شامل تجربه شکست در زندگی، نداشتن سرمایه اولیه، پراکندگی جغرافیایی و سکونت در مناطق دورافتاده است. وی همچنین ضرورت تشکیل بنیاد حیات را فاصله گرفتن امور اشتغال از فضای اداری، تعامل بهتر با بخش خصوصی، توسعه فعالیت‌های پیشینی و پسینی، تزریق نوآوری و فناوری به رسته‌های شغلی سنتی و ایجاد فرماندهی واحد در فعالیت‌های اشتغال دانست. طبق اعلام وی، کمیته امداد تاکنون 205706 شغل ایجاد کرده است که شامل 60811 شغل از طریق راهبرها و زنجیره‌ها، 133676 شغل از طریق خوداشتغالی و 11219 شغل از طریق کاریابی بوده است. فیروزآبادی برای بهبود وضعیت، پیشنهاداتی از جمله تعیین سهم مشخصی از تسهیلات برای مددجویان در قانون بودجه، کاهش نهادهای تصمیم‌گیر و سپردن آن به شورای عالی اشتغال، تناسب سرانه تسهیلات با هدف اشتغال و پیش‌بینی سیاست‌های مشوق ارتقای مشاغل خرد و کاریابی را مطرح کرد.
چالش‌ها و راهکارهای اشتغال سازمان بهزیستی
آرزو ذکایی‌فر، رئیس مرکز توسعه کارآفرینی، اشتغال و توانمندسازی سازمان بهزیستی کشور، با اشاره به وجود حدود دو میلیون نفر مددجوی واجد شرایط اشتغال که 500 هزار نفر از آن‌ها جویای کار هستند، ظرفیت موجود را حداکثر 70 هزار شغل در سال اعلام کرد. وی با مقایسه رویکرد کشورمان با آلمان که قوانین سخت‌گیرانه‌ای برای استخدام معلولان دارد، رویکرد غالب در ایران را «مدل بودجه‌ای» و وابسته به اعتبارات سالیانه دانست که موجب ناپایداری اشتغال مددجویان می‌شود. ذکایی‌فر تاکید کرد که توانمندسازی یک رویکرد کیفی و چندوجهی است و مأموریت اصلی نهادهای حمایتی «توانمندسازی» و فراهم کردن سازوکارهای حمایتی در ابعاد اقتصادی، اجتماعی و روانی است. وی عملکرد سال 1403 سازمان بهزیستی را ایجاد 50 هزار شغل (که با منابع دیگر به 70518 شغل رسید) اعلام کرد که 67 درصد در شهرها و 33 درصد در روستاها بوده است. از نظر رسته شغلی نیز 63 درصد در خدمات، 25 درصد در صنعت و 12 درصد در کشاورزی بوده‌اند. ذکایی‌فر برای عبور از ناپایداری به تاب‌آوری، پیشنهاداتی مانند بازطراحی مدل پرداخت تسهیلات به صورت مرحله‌ای، ایجاد نهاد راهبری پس از اشتغال، اتصال به زنجیره تأمین و فروش، افزایش سرمایه اجتماعی شغلی، آموزش مهارت‌های نرم و همکاری منسجم با سازمان فنی و حرفه‌ای و بخش خصوصی را ارائه داد. وی در پایان تاکید کرد که پایداری شغلی مددجویان نه یک «وضعیت»، بلکه مسیر تحول تدریجی از وابستگی تا خوداتکایی است و عامل تعیین‌کننده نه تسهیلات مالی، بلکه پشتیبانی نهادی و اجتماعی در دو سال نخست اشتغال است.
