بنزین در گرداب بحران: تکذیب‌های دولت و معامله پنهانی با سازمان انرژی جدید!
دولت با هدف رفع ناترازی بنزین و قاچاق سوخت، مدیریت مصرف را از طریق افزایش قیمت و یارانه انرژی با رویکرد شفافیت در دستور کار دارد.
نگرانی‌ها از رویکرد دولت در مواجهه با چالش بنزین؛ شفافیت پیش از هر تصمیم
ناترازی بنزین؛ واقعیتی غیرقابل انکار
ناترازی میان تولید و مصرف بنزین، واقعیتی ملموس است که انکار آن یا عبور از آن با شعار، راه به جایی نخواهد برد. قیمت‌های فعلی بنزین در شرایط کنونی اقتصادی کشور کارآمد نبوده و اختلاف نظر اصلی بر سر چگونگی حل این معضل وجود دارد.
تناقض‌گویی در اظهارات
در طول یک سال گذشته، مقامات دولتی اظهارات متعدد و گاه متضادی در خصوص مسئله بنزین داشته‌اند؛ تناقضاتی که عملاً کشور را در وضعیت بلاتکلیفی قرار داده است. کسانی که بر ضرورت گفت‌وگو با مردم تاکید داشتند، در عمل به نماد بی‌عملی بدل شده‌اند.
ابهام در سپردن تصمیمات حساس
سپردن مسائل حساس اقتصادی به مدیران جوان، می‌تواند نشانه‌ای از شجاعت و ریسک‌پذیری باشد، اما در عین حال، ریسک خطاهای احتمالی را نیز افزایش می‌دهد. در حال حاضر، سندی تحت عنوان «عادلانه‌سازی یارانه‌های انرژی» در محافل داخلی دولت مطرح شده است که برخی آن را غیرقابل اتکا دانسته و برخی دیگر، ضعف‌های آن را دلیل عدم اجرای آن در دولت‌های گذشته عنوان می‌کنند.
تکذیب راهبرد افزایش تدریجی؛ ثمری ناپیدا
در مهرماه امسال، راهبرد «افزایش تدریجی سالانه قیمت بنزین متناسب با تورم» که یکی از گزینه‌های مصوب هیئت دولت بوده، تکذیب شد. مطابق با مصوبه دولت، جهت‌گیری‌هایی همچون تشویق به استفاده از گاز به جای بنزین، اعمال سقف سهمیه، چندنرخی کردن بنزین، پرداخت هزینه جایگاه‌ها توسط مصرف‌کننده، افزایش سالانه قیمت متناسب با تورم و تبدیل سهمیه مقداری به ریالی دیده می‌شد. با وجود تکذیب اولیه، اما هفته گذشته خبر سه‌نرخی شدن بنزین منتشر و توسط برخی اعضای دولت تأیید شد.
تشکیل سازمان جدید؛ پیش‌درآمد تصمیمات بزرگ
ایجاد «سازمان بهینه‌سازی و مدیریت راهبردی انرژی» نشان می‌دهد که دیر یا زود، تصمیمات بزرگ‌تری در حوزه حامل‌های انرژی اتخاذ خواهد شد. در چنین فضایی، پیش از هر تصمیمی، لازم است دولت اهداف و روش‌های خود را با مردم و کارشناسان شفاف در میان بگذارد.
پرسش‌های کلیدی پیش از تصمیم‌گیری
راه‌حل ناترازی بنزین به دو دسته کلی قیمت‌محور و غیرقیمت‌محور تقسیم می‌شود. اما پیش از انتخاب هر راه، دولت باید تکلیف چند پرسش اساسی را روشن کند:
- عدالت توزیعی: یارانه بنزین به خودرو تعلق بگیرد یا به نفر؟
- بازتوزیع رفاه: درآمد حاصل از اصلاح قیمت صرف چه خواهد شد؟
- کاهش قاچاق سوخت: آیا افزایش قیمت به تنهایی کافی است؟
- مدیریت مصرف: چگونه رفتار پرمصرف‌ها اصلاح می‌شود؟
- توسعه حمل‌ونقل عمومی: جایگاه سوخت‌های جایگزین چیست؟
- کسری بودجه: آیا اصلاح قیمت ابزاری برای جبران کسری است؟
اهمیت شفافیت و مرحله‌بندی
مدیریت مصرف و اصلاح قیمت، در ذات خود اقداماتی درست هستند، اما اجرا سرنوشت‌ساز است. تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که شوک‌های قیمتی ناگهانی، بدون اقناع عمومی و آماده‌سازی زیرساخت‌ها، منجر به بحران شده است. اطلاع‌رسانی ناقص، نمونه‌ای از این پیامدهاست.
درس‌آموزی از گذشته
تجربه‌های گذشته، از دولت خاتمی تا روحانی، گویای اهمیت رویکرد تدریجی، شفافیت، و پیوند اصلاح قیمت با توسعه زیرساخت‌ها و مبارزه با قاچاق است. اصلاح قیمت بنزین تنها زمانی قابل اجرا و تحمل خواهد بود که این ارکان به صورت جدی در نظر گرفته شوند.
منبع: مهدی پناهی، کارشناس رسانه و ارتباطات
