فاجعه ۸ میلیونی: خودروهای فرسوده تا ۵ سال دیگر ایران را فلج می‌کنند!
نوسازی ناوگان فرسوده خودرویی و موتورسیکلتی برای کاهش آلودگی، مصرف سوخت و تصادفات در دستور کار ایدرو قرار دارد.
محمدصادق حاتمی، مدیر نوسازی ناوگان حمل و نقل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، در تشریح وضعیت کنونی ناوگان فرسوده کشور و موانع پیش روی نوسازی آن، آمارهای نگران‌کننده‌ای را ارائه کرد.
وضعیت بحرانی ناوگان فرسوده
طبق گفته حاتمی، در حال حاضر حدود ۴۲ میلیون دستگاه خودرو و موتورسیکلت در کشور در حال تردد هستند که نزدیک به ۲۲ میلیون دستگاه (۵۲ درصد) از این ناوگان، فرسوده و در مرز اسقاط قرار دارند. بیشترین سهم فرسودگی به موتورسیکلت‌ها و خودروهای سواری اختصاص دارد.
آمار خودروهای فرسوده در حال تردد
وی با اشاره به تولید ۲۵.۷ میلیون خودرو از سال ۱۳۴۵ تا پایان سال ۱۴۰۳، خاطرنشان کرد که تنها ۲.۵ میلیون دستگاه از این تعداد اسقاط شده و مابقی در چرخه تردد هستند. بر اساس آخرین برآوردها، حدود ۲ میلیون خودرو سواری و ۶۰۰ هزار خودرو وانت با بیش از ۲۰ سال کارکرد فرسوده محسوب می‌شوند. اما با احتساب خودروهای در مرز فرسودگی (بیش از ۱۶ سال)، تعداد خودروهای پرمصرف و آلاینده به حدود ۸ میلیون دستگاه می‌رسد. این آمار شامل ۴.۴ میلیون خودرو سواری و ۸۰۰ هزار خودرو وانت با سن ۱۶ تا ۲۰ سال است.
پیش‌بینی افزایش خودروهای فرسوده
حاتمی پیش‌بینی کرد که تا پایان برنامه هفتم توسعه (سال ۱۴۰۸)، با فرض سن فرسودگی ۲۰ سال، حدود ۵.۲ میلیون خودرو دیگر به ناوگان خودروهای فرسوده سواری و وانت اضافه خواهد شد. در صورت کند بودن روند اسقاط و نوسازی، این رقم به حدود ۸ میلیون دستگاه خواهد رسید.
هدف‌گذاری ۵۰۰ هزار خودروی فرسوده در سال
برنامه هفتم توسعه، هدف‌گذاری سالانه اسقاط ۵۰۰ هزار دستگاه خودرو فرسوده را در نظر گرفته است. با تحقق این هدف، تا پایان برنامه، ۲.۵ میلیون دستگاه خودرو فرسوده از چرخه خارج می‌شود. با این وجود، در پایان برنامه هفتم، همچنان حدود ۵ میلیون خودرو فرسوده در ناوگان تردد خواهند کرد که این امر منجر به تشدید ناترازی بنزین و آلودگی هوا خواهد شد.
۹۱ درصد اتوبوس‌ها فرسوده هستند
در حوزه اتوبوس نیز وضعیت اسفبار است؛ از حدود ۶۶ هزار دستگاه اتوبوس فعال در کشور، نزدیک به ۵۹ هزار دستگاه (حدود ۹۱ درصد) فرسوده هستند.
طرح نوسازی اتوبوس‌های برون‌شهری
برای نوسازی اتوبوس‌های برون‌شهری، طرح جایگزینی ۱۵۷۸ دستگاه با پرداخت تسهیلات ۱۰ میلیارد تومانی در دست اجرا است. در مجموع، وضعیت خودروهای تجاری و مسافری از نظر فرسودگی بسیار نامطلوب است.
رکوردشکنی در اسقاط خودرو
سال گذشته شاهد رکوردشکنی در اسقاط خودروهای فرسوده بودیم؛ ۳۴۹ هزار دستگاه خودرو اسقاط شد که این رقم، رکورد سال ۱۳۹۳ را پشت سر گذاشت. تسهیل واردات و تولید، فرایند اسقاط را مجدداً احیا کرده است.
مکانیزم کنونی اسقاط کافی نیست
حاتمی تاکید کرد که ورود متوسط یک تا ۱.۵ میلیون دستگاه خودرو به ناوگان کشور، پاسخگوی هدف‌گذاری اسقاط ۵۰۰ هزار دستگاه مطابق برنامه هفتم توسعه نیست. طبق قانون ساماندهی، به ازای هر چهار خودرو تولیدی، یک دستگاه خودرو فرسوده باید اسقاط شود که این میزان نهایتاً معادل ۳۷۵ هزار دستگاه اسقاط از محل تولید خواهد بود. با پیش‌بینی تولید ۳ میلیون دستگاه خودرو در برنامه هفتم، حداکثر ۷۵۰ هزار دستگاه از این محل خارج می‌شود.
هدف نوسازی: کاهش آلودگی، مصرف سوخت و تصادفات
هدف اصلی اسقاط و نوسازی ناوگان فرسوده، کاهش آلودگی هوا، مصرف سوخت و ارتقاء ایمنی خودروها برای کاهش تصادفات ناشی از خودروهای فرسوده است.
چالش‌های اسقاط خودرو
موانع و چالش‌هایی مانند کاهش تولید و واردات خودرو و انباشت عرضه گواهی اسقاط، می‌تواند منجر به کاهش روند اسقاط شود. تولیدکنندگان و واردکنندگان ملزم به تخصیص بخشی از تولیدات و واردات خود به فرایند اسقاط هستند.
جذابیت جایگزینی خودرو نو
ورود خودروی جدید به ناوگان و طرح‌های جایگزینی، تسریع‌کننده خروج خودروی فرسوده است. جذابیت جایگزینی خودرو نو با خودرو فرسوده، به اختلاف قیمت بین این دو و توان مالی مشتری بستگی دارد. افزایش مداوم قیمت خودرو در بازار، این جذابیت را با چالش مواجه کرده است.
تسهیلات ۱۰۴ تا ۱.۲ میلیارد تومانی برای نوسازی
برای تشویق به اسقاط و نوسازی، طرح‌هایی در نظر گرفته شده است. به عنوان مثال، برای هر یک خودرو فرسوده (تاکسی)، چهار گواهی به ارزش ۱۴۰ میلیون تومان اعطا می‌شود و امکان دریافت تسهیلات از ۴۰۰ میلیون تا ۱.۲ میلیارد تومان با نرخ بهره صفر تا چهار درصد فراهم است.
تفاهم‌نامه ۹۶ هزار دستگاهی
براساس تفاهم‌نامه‌ای معروف به "تفاهم‌نامه ۹۶ هزار دستگاهی"، قرار است ۹۶ هزار دستگاه تاکسی و موتورسیکلت در تهران و کلانشهرها نوسازی شوند. در این طرح، ۴۰۰۰ دستگاه تاکسی برقی برای تهران پیش‌بینی شده که تاکنون ۱۱۰۰ نفر مشارکت کرده‌اند.
نوسازی ناوگان تاکسیرانی با خودروهای برقی
برنامه‌ریزی برای نوسازی ۲۰۰۰ خودرو برقی در ناوگان تاکسیرانی کلانشهرها انجام شده است. شهر اصفهان در این زمینه پیشرو بوده و ۳۶۱ متقاضی برای جایگزینی خودروهای برقی با خودروهای فرسوده مشارکت کرده‌اند. اقداماتی نیز در زمینه ساخت ایستگاه‌های شارژ خودرو برقی صورت گرفته است.
