کالابرگ در کما / سفره‌ها خالی‌تر، پروتئین حذف شد
طرح کالابرگ الکترونیکی که قرار بود سپری در برابر سوءتغذیه باشد، در مقابل هیولای تورم ۵۷ درصدی مواد غذایی، عملاً خلع سلاح شده است.
گزارش‌های رسمی تأیید می‌کنند که پروتئین در حال حذف از سفره‌های مردم است و خانوارها به خرید کالاهای ارزان‌تر مانند روغن و شکر روی آورده‌اند. اکنون در آستانه مرحله پنجم، در حالی که دولت از افزودن “بوقلمون و میگو” سخن می‌گوید، یک گزارش کلیدی از مرکز پژوهش‌های مجلس، راهکاری استراتژیک و مغفول‌مانده را فریاد می‌زند: بازگشت فوری به نان کامل.
شکست یک سیاست رفاهی: کالابرگ در آزمون واقعیت
شواهد رسمی نشان می‌دهد که طرح کالابرگ الکترونیکی در دستیابی به هدف اصلی خود، یعنی حفظ سطح کالری و ارزش غذایی سبد مصرفی خانوارها، ناموفق بوده است. با وجود اجرای چند مرحله‌ای این طرح، تورم نقطه‌به‌نقطه ۵۷.۹ درصدی خوراکی‌ها (شهریور ۱۴۰۴) قدرت خرید یارانه‌ها را بلعیده و روند نزولی سرانه مصرف کالری که از دهه ۱۳۹۰ آغاز شده بود، تشدید شده است.
آمارها سخن می‌گویند: پروتئین، قربانی اصلی تورم
گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس (شماره ۲۱۰۷۹) این شکست را با آمار به تصویر می‌کشد. در حالی که ۸۷.۵٪ مشمولان با کالابرگ “روغن” تهیه کرده‌اند، تنها ۳۶.۱٪ موفق به خرید “گوشت” شده‌اند. این آمار یک واقعیت تلخ را آشکار می‌کند: خانوارها به دلیل قیمت بالای اقلام پروتئینی، مجبور به حذف آن‌ها و جایگزینی با کالاهای ارزان‌تر و کم‌ارزش‌تر برای تأمین کالری حداقلی شده‌اند.
پاسخ دولت: تغییرات نمایشی یا اصلاحات واقعی؟
در واکنش به این وضعیت، دولت برای مرحله پنجم طرح در آبان‌ماه، دو تغییر را در دستور کار قرار داده است:
- بازنگری سبد کالا: جایگزینی برخی اقلام با کالاهایی چون گوشت بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو.
- تأمین مالی: افزایش اعتبار از محل حذف یارانه سه دهک بالای درآمدی.
اما منتقدان معتقدند این تغییرات، بدون توجه به یک عنصر حیاتی، همچنان سطحی باقی خواهد ماند.
شاه‌کلید مغفول: استراتژی “نان کامل”
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی دیگر (شماره ۱۷۷۳۱۱۱) بر “غفلت بزرگ” سیاست‌گذار در مورد “نان کامل” تأکید می‌کند. نکات کلیدی این گزارش عبارتند از:
- نقش حیاتی نان: حدود ۶۰٪ انرژی روزانه ایرانیان (در دهک‌های پایین حتی بیشتر) از نان تأمین می‌شود.
- فاجعه آرد سفید: حذف سبوس و جنین گندم طی دهه‌ها، نان را به یک ماده صرفاً “کالری‌زا” و “بیماری‌زا” (عامل دیابت، چاقی، مشکلات گوارشی) تبدیل کرده است.
- تعارض منافع: دلیل اصلی این روند، “صرفه اقتصادی فروش جداگانه سبوس” توسط کارخانجات آرد و “ترک فعل” نهادهای ناظر مانند وزارت بهداشت بوده است.
- راه‌حل: دولت باید با ارائه یارانه کالابرگی برای “نان کامل” و حمایت از اصلاح ساختار نانوایی‌ها، این روند را معکوس کند. این اقدام، یک سرمایه‌گذاری بلندمدت در سلامت عمومی است که هزینه‌های درمانی آینده را به شدت کاهش می‌دهد.
