اوضاع برنج حسابی بهم ریخت
کاهش تولید برنج به دلیل کم‌آبی و سیاست‌های جدید وزارت جهاد کشاورزی، زنگ خطر برای امنیت غذایی کشور را به صدا درآورده است؛ با توجه به اهداف خودکفایی، نیاز به ارائه راهکارهای علمی و پایدار برای افزایش تولید این محصول استراتژیک بیش از پیش احساس می‌شود.
کاهش تولید برنج به دلیل کم‌آبی و سیاست‌های جدید وزارت جهاد کشاورزی، زنگ خطر برای امنیت غذایی کشور را به صدا درآورده است؛ با توجه به اهداف خودکفایی، نیاز به ارائه راهکارهای علمی و پایدار برای افزایش تولید این محصول استراتژیک بیش از پیش احساس می‌شود.
برنج به‌عنوان یکی از اساسی‌ترین اقلام خوراکی در ایران نقش مهمی در امنیت غذایی کشور ایفا می‌کند. در روزهای اخیر، برنامه‌ریزی‌هایی از سوی برخی مسئولان وزارت جهاد کشاورزی برای کاهش تولید این محصول استراتژیک در سال آینده مطرح شده که ممکن است اثرات قابل توجهی بر بازار و تولید این محصول داشته باشد. در این مقاله به بررسی این رویکرد می‌پردازیم.
سند امنیت غذایی و تکلیف قانونی برای خودکفایی
در سند امنیت غذایی کشور به لزوم افزایش میزان خودکفایی برنج تأکید شده است. همچنین در برنامه پنجساله هفتم توسعه کشور، افزایش ضریب خودکفایی برنج به ۹۰ درصد به‌صورت کمّی تصریح شده است.
این قوانین بالادستی، تکلیف میزان تولید برنج و روند سیاست‌گذاری در این زمینه را به‌وضوح روشن کرده‌اند. از این رو، وزارت جهاد کشاورزی وظیفه دارد مطابق قانون به سمت خودکفایی حرکت کند.
دیدگاه وزیر جهاد کشاورزی
وزیر جهاد کشاورزی تا بهمن ماه گذشته، براساس قوانین بالادستی، بر افزایش تولید و حتی جهش در تولید برنج تأکید می‌کرد. در همین زمان، وعده‌هایی مانند جهش تولید برنج ارائه شده بود و هدف‌گذاری برای داخلی‌سازی این محصول همچنان نقطه تمرکز بود.
اما شرایط کشور با تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها مواجه شد. به دنبال این وضعیت، نیاز کشور به واردات برنج به حدود ۱.۵ میلیون تن افزایش یافت که معادل نیمی از مصرف کشور بود.
چالش‌های کلیدی در مسیر تولید
در این میان، دو مشکل کلیدی و اساسی در عملکرد وزارت جهاد کشاورزی مشاهده می‌شود که تأثیر آن بر کشت برنج قابل چشم‌پوشی نیست:
اختلال اول: ضعف نظارت و احتکار
عدم کنترل کافی و بروز احتکار، به علاوه نبود قیمت‌گذاری برای برنج ایرانی، بحران‌های اقلیمی را شدت بخشیده است. این شرایط می‌تواند به برهم خوردن ثبات بازار و ایجاد مشکل در اعتماد عمومی منجر شود.
اختلال دوم: رویکرد منفعلانه در مدیریت بحران
وزارت جهاد کشاورزی به نظر می‌رسد که به جای بهره‌گیری از فناوری‌های نوین آبیاری و اصلاح زیرساخت‌های تولید، روی گزینه‌های دستوری و سخت نظیر کاهش سطح زیر کشت و ممنوعیت کشت تمرکز کرده است.
رویکرد سازمان تحقیقات کشاورزی
رئیس سازمان تحقیقات کشاورزی اخیراً اعلام کرده که کشت برنج تنها در استان‌های خاص با مجوز انجام خواهد شد و یارانه کشاورزانی که به این دستور تن ندهند قطع می‌شود.
این سیاست به جای ارائه راه‌حل‌های پایدار و علمی، به کاهش تولید و وابستگی بیشتر کشور به واردات منجر خواهد شد. در حالی که انتظار می‌رفت این سازمان با توسعه ارقام مقاوم به خشکی و بهره‌گیری از روش‌های نوین، نقشی فعال‌تر ایفا کند.
پیامدهای تصمیمات اخیر
چنانچه کاهش کشت به‌صورت گسترده اجرا شود، امنیت غذایی کشور به خطر می‌افتد. این امر علاوه بر افزایش وابستگی، بازتاب منفی بر درآمد کشاورزان و حتی بیکاری این گروه خواهد داشت.
بعلاوه، کاهش تولید می‌تواند منجر به افزایش نرخ برنج در سال‌های آینده شود و وضعیت معیشتی مردم را با چالش جدی مواجه کند.
