سیاستی که جواب نداد و نرخ دلار را ۲ برابر کرد!

 مدیریت بازار ارز و اجرای سیاست‌های درست ارزی برای جلوگیری از رشد غیر واقعی و بی‌منطق آن در حالی باید با جدیت هر چه تمام مورد توجه مسئولان و تصمیم گیران قرا گیرد که اواخر سال گذشته وزیر سابق اقتصاد به همراه بانک مرکزی برخلاف چنین رویه ای، بازار ارز نیمای را جمع کردند تا کشف نرخ ارز توسط تجار و در بازار توافقی صورت گیرد. تاکید همتی وزیر سابق اقتصاد بر این بود؛ چنین رویکردی باعث خواهد شد نرخ ارز رسمی به مرور به بازار آزاد نزدیک شود.

این سیاست اگر چه رنگ و بوی حرکت در مسیر تک نرخی شدن ارز داشت ولی به گفته اغلب کارشناسان اقتصادی چون شرایط کشور برای نزدیک شدن نرخ ارز به بازار آزاد و صد البته حذف ارز نیمایی مهیا نبود، به همین دلیل اجرای چنین سیاست ناموفقی موجب شد تا نرخ ارز در بازار ترمز ببرد و همتی وزیر سابق اقتصاد نیز با استیضاح مجلس از وزارت اقتصاد و امور دارایی برکنار شود. چرا که افزایش قیمت‌ها در بازار ارز موجب شد علاوه بر رشد نرخ کالاهای ارز بر، بازار سکه و طلا نیز به هم بریزد و مردم برای خرید راهی بازار طلا و سکه شوند، نتیجه چنین اقدامی که البته با مسائل سیاسی و تشدید تحریم‌ها و منقاقشات بین‌المللی همراه شد شالوده بازار ارز را از هم گسست به طوری که نرخ دلار تا بیش از ۱۰۰ هزار تومان هم رقم خورد.

نرخ ارز توافقی که به آزاد نرسید

با آنکه رکورد زنی قیمت‌ها در بازار طلا و ارز به امسال نیز کشیده شد، ولی با انجام مذاکرات بین ایران و امریکا در نیمه دوم فروردین ماه همچنین مثبت ارزیابی شدن نتایج توافقات اولیه، حباب قیمت‌ها بشدت فروکش کرد آنطور که بهای دلار بیش از ۲۰ هزار تومان و سکه نیز تا ۳۰ میلیون تومان افت نرخ تجربه کردند. اکنون نیز بازار در پی روند انجام برگزاری دور چهارم مذاکرات در شرایط انتظار قرار دارد و معلوم نیست محتوای مذاکرات در این دوره چگونه و تاثیر‌گذاری توافقات بر بازار ارز و...به چه شکلی باشد. ولی اگر نتایج مذاکرات دوباره مثبت اعلام شود، شکی نیست که دلار تا کانال ۷۰ هزار تومان هم احتمال عقب نشینی نرخ دارد و در مقابل چنانچه توافقی حاصل نشود، دوباره قیمت‌ها بر مدار رشد قرار می‌گیرند.

آشفتگی بازار ارز در حالی است که تصمیم گیران اقتصادی سعی داشتند این بازار را طوری مدیریت کنند که نرخ ارز آزاد به بازار رسمی ارز توافقی نزدیک شود و چه بسا قیمت‌ها در بازار آزاد مسیر سرازیری را در پیش گیرند. اما آنگونه که مشخص است با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی کشورچنین سیاستی جواب نداد و حذف سامانه نیما تاثیر زیادی بر افزایش نرخ ارز در بازار بر جای گذاشت و فاصله بین ارز آزاد و توافقی را بیشتر کرد.

هیچ زمانی هدف اصلی بانک مرکزی یکسان‌سازی نرخ ارز نبوده است!

هر چند همتی وزیر سابق اقتصاد سال گذشته در دفاع از حذف ارز نیمایی بارها اعلام کرد که با حذف این بازار رانت ارزی از بین می‌رود و نرخ ارز توافقی به نرخ ارز آزد نزدیک می‌شود همچنین این رویکرد بستری مناسب برای جمع آوری نرخ‌های متعدد ارزی است اما با حذف ارز نیمایی، کاهشی در نرخ ارز در بازار آزاد اتفاق نیفتاد. تاکید سیاست‌گذاران پولی و اقتصادی بر نرخ ارز، شناور مدیریت شده و تک نرخی شدن بود و معتقد بودند نمی‌شود چند نرخ ارز در کشور وجود داشته باشد. نرخ شناور مدیریت شده بدان معناست که درصدی از آن در قالب نوسان در اختیار بانک مرکزی قرار گیرد تا بتواند نوسان را مدیریت کند. وقتی نرخ ارز به واقعیت‌های موجود اقتصادی نزدیک می‌شود، این مسئله باعث خواهد شد تا جلوی هرگونه سفته بازی و تنش‌های بعدی در این بازار گرفته شود.

با آنکه هدف اصلی تصمیم گیران اقتصادی و پولی برای حذف ارز نیمایی حرکت در مسیر کاهش نرخ ارز آزاد و زمینه‌سازی در راستای تک نرخی شدن ارز بود، ولی مدیر اداره بررسی‌های اقتصادی بانک مرکزی اخیرا اعلام کرد: هیچ زمانی هدف اصلی بانک مرکزی یکسان‌سازی نرخ ارز نبود و بازار ارز تجاری با هدف تامین ارز تجاری کشور راه‌اندازی شده تا به نیازهای ارزی بازرگان‌ها، صنایع، واردکنندگان و صادرکنندگان پاسخ دهد. محمد اخباری درباره اینکه در زمان راه‌اندازی بازار ارز تجاری، بانک مرکزی اعلام کرده بود که فعالیت بازار ارز تجاری با هدف یکسان‌سازی نرخ ارز اغاز می‌شود گفت: هیچ زمانی هدف اصلی بانک مرکزی یکسان‌سازی نرخ ارز نبود و بازار ارز تجاری با هدف تامین ارز تجاری کشور راه‌اندازی شده تا به نیازهای ارزی بازرگان‌ها، صنایع، واردکنندگان و صادرکنندگان پاسخ دهد.

ناتوانی بانک مرکزی در حفظ ارزش پول ملی

برزو حق شناس، کارشناس اقتصادی و تحلیلگر بازار گفت: حرکت در مسیر تک نرخی شدن ارز برای ممانعت از رانت و چپاول ارزی اقدامی درست به نظر می‌رسد چرا که ارز چند نرخی فسادزاست. این در حالی است که نرخ ارز اکنون در کشور چند نرخی است و خیلی‌ها از این موقعیت سوء استفاده می‌کنند. این که بگوییم در شرایط تحریم بایستی ارز چند نرخی باشد رویکردی درستی نیست چرا که مشکلات به نظر من بهانه‌ای برای عدم توجه به تبدیل ارز چند نرخی به تک نرخی است.

وی با بیان اینکه بانک مرکزی متولی بازار پول و مدیریت بازار ارز است اما متاسفانه در چند سال اخیر نتوانسته است برای حفظ ارزش پولی ملی اقدامی قابل توجه کند اظهارکرد: سیاست‌های غلط بانک مرکزی در ثبیت نرخ ارز طی چند سال اخیر موجب شد که قیمت‌ها در این بازار با کوچکترین تنشی اوج بگیرند این سیاست اشتباه خود را در جهش نرخ ارز همچنین افت آن پس از انجام مذاکرات نشان داد. مسئله‌ای که بیانگر آن است بانک مرکزی در مدیریت بازار پول و اجرای سیاست‌گذاری درستی که منجر به حفظ ارزش پول ملی کشور شود کارنامه موفقی ندارد.